ابزار وبمستر

مرا در بیستون بر خاک بسپارید تا شبها

غم بی همزبانی را برای کوهکن گویم

بگویم عاشقتم , بی همدمم , دیوانه ام , مستم

نمیدانم کدامین حال و درد خویشتن گویم

 بیستوندر استان کرمانشاه قرار دارد و از شمال به بخش تاریخی دینَوَر، از مشرق به بخش مرکزی شهرستان صحنه ، و از جنوب و مغرب به بخش مرکزی شهرستان هَرْسین محدود است .. طبق گفته دیودور مورخ یونانی نام اصلی بیستون بگستان ( به معنای جایگاه خدا ) نام داشته است .

پیشینه . بیستون بر سر راه تاریخی میان شرق و غرب قرار داشت ، راهی که ری و هَگمتانه  را به حُلوان ، بابل و بغداد پیوند می کرد و از بین النهرین در سه شاخه به سمت مصر، شرق مدیترانه و آسیای کوچک و یونان و غرب امتداد می یافت ، و پایتختهای امپراتوریهای بزرگ آن زمان را به یکدیگر پیوند میداد.

کهنترین نوشته که در آن به کوه و کتیبة بیستون اشاره شده ، نوشتة دیودوروس سیسیلی است . به گفتة وی ، اسکندر مقدونی ضمن لشکرکشی از شوش به همدان ، از بیستون دیدن کرده است . در نوشته های کهن یونانی نیز  نام بیستون آمده است .

از آثار باستانی این شهر میتوان از مجسمه هرکول،کتیبه داریوش بزرگ،فرهادتراش،نگاره های باستانی، غارهای باستانی و .... نام برد.

1. غار مر خر (مر خریل)

2. غار مر تاریک

3. غار مر آفتاب

4. غار مر دودر

5. غار شکارچیان

۶.غار شکارچیان

غار مرخَر

 در نزدیکی روستای بیستون غار عمیقی به طول 27 متر قراردارد که قدمت بقایای باستانی آن حداقل به دوره پارینه سنگی میانی موستری Mousterian تا عصر حاضر می­رسد . این غار مقابل رودخانه گاماسیاب بر دامنه کوه بیستون واقع شده است در حفاری­های انجام شده مجموعه­ای از کارافزارهای سنگی و استخوانی بقایای جانوری ، ذغال و ... بدست آمد که استقرارهای پارینه سنگی جدید را در زاگرس مشخص می کند .
آثار اندکی از جمله سفال از دوره ساسانی و بقایای جدیدتر بدست آمده است و این آثار خبر از یک دوره زمانی 35 هزارساله تا دوره پارینه سنگی در این غار می­دهد .

كاروانسراي بيستون در 30 كيلومتري شمال شرقي كرمانشاه و در محل روستاي بيستون كهنه ، واقع شده است . اين كاروانسرا كه به كاروانسراي شاه عباسي نيز معروف است . همانند بسياري از كاروانسراهاي صفوي به سبك چهار ايواني بنا گرديده است . اين بنا به طول 60/83 متر و عرض 50/74 متر است . در چهار گوشه اين بنا ، برج هايي قرار دارد كه برج هاي ضلعي غربي مدور و برج هاي ضلع شرقي هشت ضلعي است . ديوار محيطي اين كاروانسرا در قسمت داخل و بيرون تا كف طاق نماها به وسيله سنگ هاي تراشيده ، و از كف طاق نماها به بالا با آجرهايي به ابعاد5*25*25 سانتي متر ساخته شده است . دروازه ورودي اين كاروانسرا به عرض 50/3 متر در ضلع جنوبي است . در هر طرف اين دروازه هفت طاق نما قرار دارد . پس از دروازه ، فضايي سرپوشيده با طاق جناغي وجود دارد كه در طرفين آن دو ايوان با طاق هلالي است . در ابتداي اين ايوان ها ، راه پله اي ساخته شده كه به پشت بام بنا مرتبط مي باشد . اين فضاي سرپوشيده به يك فضاي هشت ضلعي با طاق گنبدي منتهي مي شود . در طرفين اين فضاي هشت ضلعي ، دو ايوان وجود دارد كه هر يك از اين ايوان ها داراي سه درگاه مي باشد .از اين فضاي گنبددار مي توان وارد حياط كاروانسرا شد . در هر يك از اضلاع كاروانسرا ، شش اتاق چهار ضلعي است . جلو هر يك از اتاق ها ، ايواني است كه سطح آنها سنگ فرش است . در چهار كنج حياط نيز چهار ايوان شش ضلعي قرار دارد .
مقابل درگاه ورودي كاروانسرا ، در ضلع ديگر ، شاه نشين ساخته شده است . شاه نشين اتاق بزرگي است كه جلو آن ، ايوان بزرگي شبيه ايوان هاي شرقي و غربي كاروانسرا قرار دارد.
در پشت اتاق هاي كاروانسرا ، اصطبل هاي درازي ساخته شده است . در هر يك از اين اصطبل ها ، تعدادي سكو جهت انداختن بار و استراحت كاروانيان وجود دارد .اين كاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوي ساخته شده است . با توجه به كتيبه اي كه از شاه سليمان صفوي ( 1105 ـ1077 ه . ق ) باقي مانده است به نظر مي رسد بناي اين كاروانسرا در زمان پادشاهي شاه سليمان و صدارت شيخ عليخان زنگنه خاتمه يافته است . همچنين در زمان سلطنت ناصرالدين شاه قاجار و صدارت ميرزا‌آقاخان نوري توسط حاجي جعفرخان معمارباشي اصفهاني تعمير شده است .

  نقش برجسته و کتیبه داریوش اول:

این نقش برجسته دوره هخامنشی یکی از با ارزش ترین یادگارهای ادبی و تاریخی ایران است و درسی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، بر روی صخره معروف به بیستون حجاری شده است. از این کوه در متون تاریخی به نام های «بغستان» به معنی جایگاه خدایان، «بهیستان»، «بهیستون»، «بهستون»، «بهستان» و بیستون یاد شده است.

سنگ نگاره داریوش اول شش متر طول و 20/3 متر عرض دارد. در سمت چپ صحنه این سنگ نگاره، تصویر داریوش به ارتفاع 78/1 متر حجاری شده است. وی تاج کنگره داری بر سر و پیراهن بلندی بر تن دارد. ریش او مجعد و چهارگوش است و موهای مجعدش را در پشت سر جمع کرده است. او دست راست را به علات احترام بالا برده و در دست چپش کمانی را گرفته است. در این صحنه، داریوش پای چپش را بر روی سینه «گئومات مغ» نهاده است. در پشت سر داریوش «وینده فره نه» کمان دار و «گئوبروه» نیزه دار – از جمله هفت تنی که در بر اندازی گئومات شرکت داشتند – ایستاده اند.

در زیر پای چپ داریوش گئومات مغ به پشت خوابیده و به علامت تسلیم، دست هایش را بالا برده است. پشت سر او نیز صف اسیران – با گردن ها و دست های از پشت بسته – دیده می شود. در بالای سر هر یک از این اسیران و در زیر تنه گئومات مغ و نیز بر روی دامن اسیر سوم نام و نقش پادشاه شورش گرو جایی که در آن جا شورش کرده، ذکر شده است.

در بالای سر اسیران، تصویر نمادینی از اهورامزدا در حال اهدای حلقه قدرت به داریوش حجاری شده و داریوش نیز دست راستش را به نشانه ی نیایش اهورا مزدا بلند کرده است.

این سنگ نگاره در طول زمان تکمیل شد. در آغاز داریوش تنها به نقوش فوق به جز نقش «سکونخا» اکتفا کرد. در این زمان تنها به نقر نبشته ای کوتاه به خط میخی عیلامی در فضای بالای سر خود فرمان داده بود. در این نوشته داریوش به معرفی خود و خاندانش می پردازد و در حقیقت با این نوشته مشروعیت خود را اعلام می کند. پس از آن شرح فتوحاتش را به خط میخی عیلامی در سمت راست سنگ نگاره و در مرحله بعد با خط میخی بابلی در سمت چپ سنگ نگاره نقر می کند. در مرحله نهایی نیز در زیر نقوش برجسته، شرح فتوحاتش را به خط میخی و به زبان فارسی باستان نقر می کن.

هنوز سنگ تراشان هخامنشی در حال نوشتن خطوط بر سینه کوه بودند که سکاها دوباره سر به شورش گذاشتند. داریوش در سال 519 ق.م سکونخاشاه سکاها را شکست داد و این رویداد را بی درنگ به سنگ نبشته اضافه کرد. چون جایی برای اضافه نمودن تصویر شاه سکایی باقی نمانده بود، داریوش دستور داد تا بخشی از تن عیلامی را پاک و آن را در سمت چپ قسمت پایین، کنار متن فارسی باستان از نو نقر و به جای تن عیلامی، تصویر سکونخا را حجاری کنند.

در این سنگ نبشته، داریوش ابتدا به معرفی خود و خاندانش می پردازد و سپس واقعه قتل گیومات مغ را که پیس از مرگ «کمبوجیه» سلطنت را نصب کرده بود، شرح می دهد. پس از آن به شرح جنگ هایی که بر ضد بزرگان و امرای یاغی کرده بود، می پردازد و در خاتمه به هر کس که این کتیبه بزرگ را محو کند، نفرین می کند.

در روز روزگاری پادشاهی در ایران بود که یک دختر داشت به نام شیرین همراه آن ها پسر عمو یشان با آن ها زندگی می کرد شیرین از بدر تولد از داشتن مادر محروم بود وبا شیر آهو پرورش یافته بود تصمیم می گیرد که کاری بکند تا آهو ها شیر خود را برای صبحانه برای آن بیاورن تصمیم گرفت تا راه یی درست کند که از بالای کوه شیر آهو را بدو شند واز بالای کوه به پایین بیاید پس علامه در شهر داد تا هر کس که می تواند این راه را حفر کند من به آن پاداشت خوبی خواهم داد آن روز یک پسر همراه دوستان خود به شهر آمده بود برای دیدن شهر که دوستان او آن علامه را میبینند وبه فرهاد که از بچه گی باین کار ها بزرگ شده بود گفتند که شرکت کنند آن ها بعد از خرید به قصر رفتن برای شرکت در مسابقه فرهاد همان که صف را دید زد زیرش گفت من نمیام وبا اثرار دوستان رفتند برای شرکت وقتی نوبت فرهاد شد از آن پرسیدند چند روزه تمام می کنی فرهاد:2ماه ازش پرسیدند: با چند نفر فرهاد: با 4نفر همه تعجب کردند وگفتند قبوله از بین 256 نفر فقد فرهاد ویک پسر شهری پولدار پسر شهری به فرهاد :خودتو بکش کنار با4 نفر نمی توانی انجام بدی فرهاد:ببینیم تعریف کنیم و رفتند برای کار فرهاد و دوستانش نامه نوشتند وجریان به پدر ومادرشان خبر دادند و آن ها خوشحال شدند وآن شب را جشن گرفتند روز اول "پسر شهری کارش را دیر انجام داد ویک سوم کار خود را انجام نداد ولی فرهاد یک سوم کار راه را تمام کرد از آن روز بعد هر دو شونه به شونه هم راه را پیمودند روز 29" پسر شهری کار خود را تمام کرد وتحویل داد با این که کار فرهاد تمام شده بود ولی تحویل نداد .صبح گاه که شیرهارا رها کردند به هنگام پایین آمدن شیر از راه پسر شهری گل را هم با خود به پایین آورد ولی در راه فرهاد به دلیل ماندن جای تیشه بر روی زمین شیر ها بالا پایین می رفتند که نور آفتاب را انعکاس می کردند به طوری که شیرین از انعکاس آن از خواب بیدار میشود شیرین بیرون می آید ویک لیوان از آن می خورد و می گوید:سازنده ی این راه کیست دوستان فرهاد :در چادر در خواب ناز شیرین شخصا آن را بیدار می کند وبه قصر خود آورد و آن شب را یک مهمانی گرفتند وبا هم رقصیدن از آن هنگام قلبشون به هم پیوند می خورد مثل دو کبوتر عاشق پسر عمو شیرین که دوست داشت با شیرین ازدواج کند تا صاحب تاج وتخت شود از شنیدن دل بستن فرهاد به شیرین بسیار عصبانی می شود که خدمت کار خود را با دست خفه می کند بعد از دوسال که رابط ی آن دو به هم محکم تر میشود پسر عموی شیرین بیشتر خشمکین تر میشود یک روز آن پسر شهری که آن هم از فرهاد بدش می اید جریان را فهمید وبا حیله به پسر عموی شیرین رسید وباحیله به او گفت به فرهاد بگو اگر از شیرین خوشت می آید کوه او رابکن ووقتی به آن طرف رسیدی من می گزارم با شیرین ازدواج کنی وفرهاد آن کار را انجام می دهد پسرعموی شیرین اول قبل نکرد ولی بعدش قبول کرد وبه فرهاد گفت که این کار را باید انجام دهی وتنها باید فرهاد قبول کرد وآن کاررا انجام داد دو ماه شیرین از فرهاد خبر نداشت وبه دنبال آن فرستادند وآن را در کوه های اطراف یافتند شیرین از شنیدن جریان بسیار ناراحت شد وبه پسر عموی خود توپید وشب ها با غذا به سراغ فرهاد میرفت یک روز خبر به پسر عمو دادند که کوه کن یک سوم کوه را کنده وهر بار جلو میرود مجسمه شیرین را هم درست می کند وآن جا می گذارد تا سه ماه دیگر تمام است پسر عمو با پسر شهری در میان گذاشت واو گفت :که به آن بگو شیرین به دلیل بیماری ناشناخته مرده است وپسر عمو به فرهاد گفت: که شیرین به دلیل بیماری مسری مرده است وفرهاد از شنیده آن حرف تبر را بالا برد وبه کوه کوبید طوری که زمین میریزد وتبر راپشت سر می اورد ومحکم به سر آن برخود می کند وخون می پاشد بردرودیبار و همان جور جلو می رفت وبلند می گفت شیرین واز پا افتاد ومرد به شیرین خبر دادن شیرین وقتی شنید اولش باورش نشد وقتی جنازه اش رادید به طور عجیبی از دنیا رفت وآن دو را در کنار هم به خاک سپردند بعد از آن جریان پسر عموی شیرین دیوانه شد ویک روز که به عموی خود حمله کرد گفت گردن آن را از تنش جدا کنند.