ابزار وبمستر

کتاب سیمای تاریخی و باستانی فرهاد تراش در شهر جهانی بیستون

گردآورنده : محمودرضا هاشمی بیستونی

انتشارات: میعاد اندیشه تهران

شمارگان: ۱۰۰۰ 

قطع: رقعی

تعدادصفحه :۸۰

محوطه تاريخي تخت شيرين در شش کيلومتري جنوب شرقي بيستون و یک و نیم کيلومتري سه راهي سرماج واقع شده است. وجه تسميه اين محل برگرفته از تخته سنگ بزرگي است که در اين محوطه قرار دارد. اين بلوک سنگي به ابعاد 3 در 3/1 متر و ضخامت متوسط40 در50 سانتيمتر است.محوطه تخت شیرین در سال1311 به شماره ثبت 27 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.اين محوطه به طول تقريبي دو کيلومتر و عرض يک کيلومتر از چندين تپه بزرگ و کوچک تشکيل شده است. در سطح اين محوطه بقايايي از آثار معماري دوره ساساني و سده هاي نخستين اسلامي قابل رويت است که شامل بلوک هاي سنگي تراشيده و ديوارهاي ساخته شده از لاشه سنگ و ملات گچ است. از آنجايي که کاوشهاي باستان شناختي در اين محوطه صورت نگرفته لذا نمي توان در مورد کارکرد و زمان دقيق ساخت اين سازه ها اظهار نظر قطعي کرد، اما بسیاری از تاریخ دانان قدمت شهر تاريخي تخت شيرين در دشت هاي بيستون را به قرن هفتم هجري قمري نسبت می دهند.

مهمترین و مشهورترین اثر باستانی در این محوطه نقش برجسته و کتیبه داریوش بزرگ می باشد که به نخستین سال فرمانروایی داریوش بزرگ از زبان خود او می پردازد. با آشنا شدن با این اثر باستانی می توانیم خط میخی پارسی باستان را بشناسیم و در مورد پوشاک، طرز آرایش سر و صورت، اسلحه شناسی و اعتقادات مذهبی مردمان ۲۵۰۰ سال پیش در امپراطوری هخامنشیان، اطلاعات ارزنده ای بدست آوریم.

فرهاد تراش:

این صفحه به طول دویست و عرض سی متر در دامنه کوه بیستون، در فاصله سی صد متی جنوب نقش برجسته داریوش اول تراشیده شده است. در دامنه این صفحه، سکویی قرار دارد. در جلوی این سکوی خاکی دیواری به طول یک صد و پنجاه متر ایجاد شده است. این دیوار با استفاده از بلوک های سنگی تراشیده و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است. بر روی برخی از این بلوک های سنگی و نیز برخی از سنگ های پراکنده اطراف آن، علایم سنگ تراشان ساسانی به اشکال مختلف نقش شده است. در دو طرف این صفحه تراشیده، چند سکوی پله دار خشن در سنگ کنده شده است. این سکوها برای نشستن به هنگام تراشیدن دیوار صفحه استفاده می شد. بر روی این صفحه تراشیده، اثر قلم های سنگ تراشان و همچنین گودی های مخصوص قرار دادن گوه های چوبی جهت برش سنگ ها به وضوح دیده می شود.وجود سطوح ناصاف و سکوهای روی صفحه نشان می دهد که این صفحه ناتمام رها شده است، ولی بخش های فوقانی آن تقریباً رو به اتمام بوده است. در دامنه این صفحه تراشیده و بر روی صفه خاکی حجم زیادی از بلوک های سنگی، سنگ های کنده شده از کوه، ساقه ستون و پایه ستون های نیمه کاره دیده می شود.اگر چه اهالی محل معتقدند این صفحه تراشیده اثر «فرهاد سنگ تراش» است که از عشق شیرین ملکه خسرو پرویز کوه را به همان گونه که فردوسی و نظامی گفته اند، تراشیده است؛ ولی شواهد باستان شناختی نشان می دهد منظور از پرداختن این صفحه، نوشتن و نمایاندن یک واقعه تاریخی مهم بوده و این صفحه توسط خسرو پرویز – شاه ساسانی – ایجاد شده است. از سنگ های کنده شده برای ساختن بناهایی چون پل خسرو، کاخ خسرو استفاده کرده اند. تمام این بناها نیز مانند صفحه تراشیده فرهاد تراش، نیمه کاره رها شده و هرگز تکمیل نشده اند.